Altan Yiğit
Astrofiziği Türkiye’ye taşıyan ve Güneş ile ilgili çalışmaları sayesinde Apollo Başarı Ödülü’nü almaya layık görülen Prof. Dr. Dilhan Eryurt, yıllarca NASA’da çalışmış. Türkiye’ye döndüğünde ise çalışmalarını ODTÜ’de sürdürmüş.
Küçük yaşlardan itibaren matematiğe ilgi duyuyordu.
Dilhan Eryurt, 29 Kasım 1926’da İzmir’de doğdu. İlkokul eğitimini tamamladıktan sonra Ankara Kız Lisesi’ne gitti, liseyi takdirname ve ödülle tamamladı. Küçük yaşlardan itibaren matematiğe ilgi duyduğu için İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi bölümünü seçti.Astronomi, o dönemlerde matematiğe yardımcı ders olarak veriliyordu. Dilhan Eryurt, Astronomi merakını o zamanlarda keşfetmişti.
“O zamanlar, Hitler’in Nazi Almanya’sından kaçan en değerli bilim insanları İstanbul Üniversitesi’nde çalışıyordu, bu insanların bilimsel temelleri çok güçlüydü. Bize de aynı şekilde iyi bir temel verdiler.”
Üniversite eğitimi tamamladıktan sonra yurt dışında çeşitli ülkelerde çalışmalar yaptı.
Üniversite eğitimini tamamladıktan sonra dönemin ünlü astronomi profesörlerinden Prof. Dr. Tevfik Okyar Kabakçıoğlu’nun yanında asistanlık yapmaya başladı. Üstelik 2 yıl boyunca hiçbir ücret almadan çalıştı, yol parasını dahi kendisi karşıladı.2 yılın sonunda çalışmaları için ABD’ye gitti. National Academy of Sciences bursu alarak NASA’nın New York’ta bulunan Goddard Uzay Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaya başladı.Türkiye’ye dönünce doçentliğini Ankara Üniversitesi Astrofizik Anabilim Dalı’nda tamamladı ve burs alarak Kanada’ya gitti. Kendisine çalışma alanı olarak hidrojen yıldızlarını seçti. Ayrıca burada hesaplamaları yapabileceği bilgisayar programlamasını yapmayı da öğrendi.
“Gerçek astrofizikle burada karşılaştım. Türkiye’de biz bilgisayar bile görmemiştik, hesaplamaları hesap makinesiyle yapıyorduk.”
NASA’da çalışırken güneşin evrimiyle ilgili kabul gören modelin yanlış olduğunu kanıtladı ve katkılarından dolayı Apollo Başarı Ödülü’ne layık görüldü.
Kanada’daki çalışmalarından sonra, ABD’den American Soroptomist Federation Fellowship bursu aldı ve Indiana Üniversitesi’nde araştırmacı olarak çalışmaya başladı. Indiana Üniversitesi’nde yıldız modellerini oluşturmada kullanılan yeni bir yöntemin geliştirilmesi görevini üstlendi.Sonrasında NASA’dan davet aldı ve orada çalışmaya başlar. O dönem sürekli eleştirilen Güneş’in evrimi konusunda çalışmalar yürüttü ve yıldızların evrim sürecini inceledi. Güneş’in evrimi ile ilgili kabul gören modelin yanlış olduğunu kanıtladı.
Dilhan Eryurt’un çalışmalarından önce Güneş’in, aslında oluşumundan önce sönük bir yıldız olduğu ve yavaş yavaş parlamaya başladığı düşünülüyormuş. Ancak çalışmalardan sonra, Güneş’in ilk oluştuğunda daha çok parladığı zamanla sıcaklığının düştüğü ve şimdiki haline geldiği anlaşılmış.Dilhan Eryurt, Güneş’le ilgili araştırmaları sonucunda 1969 yılında Apollo Başarı Ödülü’ne layık görüldü.
Astronomi’nin ülkemizde yaygınlaşmasını için elinden gelen her şeyi yaptı.
1968 yılında ODTÜ’de misafir profesör olarak görev yatır ve ülkemizin ilk ulusal astronomi toplantısını düzenledi. 1973 yılında ise ODTÜ Fizik Bölümünde Astrofizik Anabilim Dalını kurdu. İlk insansız uzay araçlarının geliştirilmesi için çalışmalar yürüten kurumlarda da görev alan Eryurt, 1977 yılında TÜBİTAK Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü’nü aldı.1988 yılında ODTÜ Fizik Bölümü başkanlığı yaptıktan sonra 5 yıl Fen-Edebiyat Bölümü dekanlığı görevinde bulundu. Sadece Türk bilim dünyasına değil, insanlığın bilim tarihine ‘Güneşi Zapteden Kadın’ olarak geçen Dilhan Eryurt, 13 Eylül 2012 tarihinde vefat etti.
