Çocuk Kitaplarından Yetişkinlere Notlar

Çocukken okunan kitapların verdiği zevk ile yetişkin olunca okunan yetişkin kitaplarının verdiği zevk aynı olmayabilir. Aradaki fark neydi? Çocuğun daha heyecanlı olması mı etkilenmeye daha açık olması mı yoksa daha saf olması mı? Bireylerin özelliklerinin değiştiği gibi kitapların da özellikleri değişmekte.

Çocuklar için hazırlanan kitaplardan yetişkin okur zevk alabilir mi? Ya da almalı mıdır?

Çocuk kitaplarının nitelikli oluşunu belirleyen unsurlar:

Amacı ve işleviyle çocuk okurun algı, ilgi ve dikkat düzeyine uygun
Çocuk bakışını ve çocuk gerçekliğini yansıtan
İçeriğin yalın ve içten olması
Çocuksu olmaması
Çocuğa görelik ilkesine uygun olması
Felsefesi ve edebiyat değeri olması

Ben bu kriterlere ‘yetişkinlerin de zevk alması’ şeklinde bir kriter eklemeyi uygun görüyorum. Çocuk kitabı yazarları yetişkin aklına çocuk ruhunu ekler ve öyle yazar kitaplarını. Yetişkin süzgecinden geçirirken çocukluğun tazeliğini, saflığını korur.

İnsanlar yaş almaya başladıkça çocukluğun masumluğundan uzaklaşır. Hayal gücünü, hayretini, mucizelere inanmayı, düştükten sonra kalkmayı, acıların geçici olduğunu yavaş yavaş unutur.

Çocuklar düşüp yaralandıktan sonra ağlasalar bile sakinleştikten sonra oyunlarına devam ederler. Ciddi bir travma yaşamadıktan sonra tekrar düşme ihtimalinin verdiği korkuyu bilmezler. Böylelikle düşe kalka büyürüz. Çocuk gerçekliğinden uzaklaşıp yetişkin gerçekliğine yaklaştıkça düşmekten korkar, düştükten sonra kalkmak zorlaşır, yeniden başlamak yorar, yaratıcılık azalır, merak duygusu körelir, hata yapmaktan korkar, mutluluğu somut şartlara bağlar, çocuk kalbinden uzaklaşır insanlar. Tüm bunları yeniden hatırlamak için çocuk kitaplarına dönmeliyiz.

Çocuk kitaplarından yetişkinlere hatırlatmalar:

Yetişkin dünyasının düşünce sistemine eleştirel bakmalısın. Konserve kutusundan çıkan Kondrad, ideal bir çocuğun bilmesi gereken her şeyi bilir, büyüklerin istediği gibi davranır, hatalı davranışı yoktur, kullanma kılavuzuna uygun davranışlar sergiler. Fabrikadan çıkmış çocuk metaforu gerçek dünyamıza uygun olmasa da yetişkin dünyasının sorunlarına gönderme yaparak eleştirel bakış açısı kazandırır. (Kondrad ya da Konserve Kutusundan Çıkan Çocuk)
Çocukların gözünden bakarak içindeki çocuğu anlayabilirsin. Çocuklar yetişkinlerden daha meraklıdır. Nesneleri olayları neden sonuç ilişkisi içerisinde yetişkinlerden daha farklı yorumlayabilirler. Bir yetişkinin kendini çocuk gerçekliğine indirmesi içindeki çocuğu ve o çocuğun çıkmazlarını, korkularını, heyecanını anlamaya yardımcı olur. Uçurtmam Bulut Şimdi, Sevim Ak’ın kısa öykülerini içeren bir öykü kitabı. Kitaba ismini veren öyküde çocuk karakter, bulutların şekilleriyle nesneler arasında bir benzerlik kurar. Bunu da kaybolan nesnelerin gökyüzünde bulut haline dönüşmesine ve varlıklarını sürdürmelerine bağlar. Ölmüş olan dedesini de bulutlardan birine benzeterek özlemini ifade eder. (Uçurtmam Bulut Şimdi)
Akışa bırakacağız, o bizi nereye götüreceğini bilir, diyebilirsin. Kuytu Ormanında Neler Oluyor kitabında geçen bir paragraf şöyle: Ormanda akış diye bir şey var Nil. Sabah uyanırsın, güneş doğar. Bütün canlıların hayatın içine akar. Hayat bir nehir gibidir. Nehirdeki akıntı her şeyi tam olması gereken yere götürür. Akışın tersine kulaç atabilirsin ya da kendini akıntıya bırakmayı seçebilirsin. O zaman sana getireceği güzel hediyeleri görürsün. (Kuytu Orman’da Neler Oluyor?)
Hataları gördüğünde dönüştürebilirsin. Hatalar Kitabı’nda bir el tam kafa çizerken bir gözü büyük olur. Diğerini ona eşitleyeyim derken diğer göz daha da büyük olur. Bu bir hatadır. Ama bu hatayı ancak bir gözlük kurtarır. Ve bu bir hata değildir. Sonra boyun ve dirsek uzun olur. Onu da dantelli bir yaka ve bir yama kurtarır. Böylece hatalar silsilesi devam eder. “Görüyor musun farklı hatalar onu nasıl ortaya çıkardı?” sorusunu kendimize de uyarlayabiliriz. Yaşamımızdaki hangi hatalar daha iyiyi görünür kıldı?” (Hatalar Kitabı)

“…Ruhunuzla bir çocuk kitabına balıklama dalın; bakalım orada hiç ummadığınız bir simya bulacak mısınız, bakalım kitap içinizdeki yarı unutulmuş, yarı gizli saklı kalmış bir şeyi açığa çıkaracak mı. İmkansız ve belki -imkansız- olmayan şeyleri istemenin neye benzediğini hatırlamak için çocuk kitabı okuyun. Çocuk edebiyatına dönün ki dünyayı iki çift gözle görebilesiniz: hem kendi gözlerinizle hem de çocukluk halinizin gözleriyle…”

Yazar: 7-Circle