Altan Yiğit
Nikola Tesla, toplumda hemen hemen herkesin hakkında fikir sahibi olduğu bir bilim insanı. Kimileri onun elektrikle kafayı bozduğunu söylüyor, kimileri ise deprem silahını icat ettiğini… Hakkında çok fazla bilgi kirliliği ve komplo teorisi bulunan bu adamın hayatını en doğru şekilde anlatmaya çalışacağım.
ÇOCUKLUK
Rahip bir baba ve ev hanımı bir annenin 4. çocuğu olan Nikola Tesla, 1856 yılında Avusturya İmparatorluğu’nun küçük bir köyünde dünyaya geldi. Görsel hafızası ve yaratıcılığıyla dikkat çeken bir çocuktu.
Bir kış günü Nikola, kendinden yaşça büyük iki kuzeniyle beraber kartopu oynamaya gitti. Yüksek bir yere çıkıp aşağıya kartopu atmaya başlayan çocuklar bir yarışma yapmaya karar verdiler. Kartopunu en uzağa atabilen kazanacaktı. Nikola elleriyle sıkıştırdığı kartopunu zar atar gibi attı. Kartopu büyüdükçe büyüdü, karları biriktirerek kocaman oldu. Devasa bir boyuta ulaşan kartopuna çocuklar şaşkınlıkla bakıyorlardı. Nikola bu doğal güç salınımı karşısında kendinden geçmişti. O gün Nikola’nın enerjiyle tanıştığı gündü.
“Etrafımızdaki her şey dönüyor, her şey hareket halinde, enerji her yerde.” –Nikola Tesla
GENÇLİK
Nikola on dört yaşında liseyi okumak için Karlovac’a gitti. Lisede kafasından integral hesabı yaparak öğretmenlerinin dikkatini çekmişti. Elektriğe olan ilgisi, fizik öğretmeni Sekulic’in laboratuvarında gördüğü elektrik deneyleri ile başlamıştı. Dört yıllık eğitimini üç yılda tamamlayan Nikola, on yedi yaşında ailesinin yanına döndü. Babası onun kendisi gibi rahip olmasını istiyordu. Papaz olmanın düşüncesine bile katlanamayan Nikola Graz’daki mühendislik okuluna gitmek istiyordu. Kısa bir süre sonra Nikola koleraya yakalandı. Aylarca yataktan kalkamadı, birkaç kez ölümden döndü. Onun bu haline dayanamayan babası eğer iyileşirse Nikola’yı istediği okula göndereceğine söz verdi. Nikola iyileşti.
Üniversitenin ilk yılında Nikola gününün tam on sekiz saatini çalışarak geçiriyordu. Kitaplar ve formüller en iyi arkadaşlarıydı. Bütün hocaları ondan övgüyle bahsediyordu ve bunu Nikola’nın babasına mektup yazarak ilettiler. Ne var ki babası, Nikola’nın başarısıyla pek alakadar olmuyordu. Bir yılda iki yıllık dersi verip tatilde ailesinin yanına gelen Nikola babasının gururlu bakışlarıyla karşılanacağını düşünmüştü fakat umduğunu bulamamıştı. Bir an önce Graz’a dönmek istiyordu.
İkinci yıl başladığında bambaşka bir adama dönüşmüştü Nikola. İlk senesindeki yalnızlığının aksine şimdi birçok arkadaşı vardı, beraber kumar oynuyorlardı. İkinci yılının sonunda bursunu kaybetti. Üçüncü yılında kaybettiği parayı kazanıp ailesine verse de kumar bağımlılığı yüzünden üniversite hayatına devam edemedi. Ailesine okulu bıraktığını söyleyemediği için ailesiyle ilişkisini bir anda kesti.
EDİSON İLE TANIŞMA
Para kazanmak için çeşitli kısa işlerde çalışan Nikola, 1882 yılında Paris’te Edison Continental şirketinde teknisyen olarak çalışmaya başladı. Görevi dinamolar tasarlamak ve doğru akımın neden olduğu sorunları düzeltmekti. O kadar çok kısa devre ve patlama olayları oluyordu ki Nikola doğru akımın artık işe yaramadığına, alternatif akıma yatırım yapılması gerektiğine kanaat getirmişti. Burada Tesla hakkında birçok kişinin yanlış bildiği bir şeyi düzeltmekte fayda var. Alternatif akımı icat eden Tesla değildir. Alternatif akım, Tesla’nın doğumundan önce keşfedilmişti fakat yaygın değildi. Tesla, alternatif akım sayesinde çok daha uzak noktalara elektriğin kolayca iletilebileceğini düşünüyordu. 1885 yılında New York’tan gelen iş teklifini kabul eden Tesla yine Edison’un kurduğu Edison Machine Works için çalışacaktı. Edison, doğru akım dinamolarını geliştirmesi için Tesla’ya elli bin dolar teklif etmişti. Aylarca çalışan Tesla bu isteği yerine getirip parasını istedikten sonra Edison’dan “Tesla…Sen Amerikan mizahından anlamıyorsun.” cevabını almıştı.
AKIM SAVAŞLARI
Bu olaydan sonra işten ayrılan Nikola hırslanmıştı fakat para kazanması gerekiyordu. Bir süre inşaatlarda çalıştıktan sonra 1887’de Tesla Electric Company’yi kurdu. Alternatif akımla çalışan bir indüksiyon motoru geliştiren Tesla, Westinghouse şirketinin sahibi George Westinghouse’un dikkatini çekmişti. Westinghouse, Tesla’yı patent lisans sözleşmesi imzalayarak laboratuvar danışmanı olarak işe aldı. O dönem üç büyük şirket olan Edison, Westinghouse ve Thomson-Houston arasında büyük bir rekabet vardı. Üç şirket sermayelerini büyütmeye çalışırken birbirlerini finansal olarak engellemeye çalışıyordu. Uzak mesafelere taşınamayan ve çok kalın kablolar gerektiren doğru akımın, alternatif akımın karşısında yenileceğini anlayan Edison, insanlara doğru akımın daha güvenli olduğunu anlattığı “Akım savaşı” propagandası yürütüyordu. Edison’un avukatları Westinghouse’a patent davaları açıyordu. Bunun karşılığında Tesla, 1893’te katıldığı bir fuarda alternatif akımı kendi vücuduna vererek ışık çıkarmıştı. Büyük ilgi çeken bu olaydan sonra alternatif akım sistemleri dünyada yaygınlaştı. Üst üste pek çok patent alan Nikola Tesla iyi para kazanıyordu.
WARDENCLYFFE KULESİ
Tesla’nın en büyük hayali bir kule aracılığıyla, Dünya’yı iletken olarak kullanarak elektriği kablosuz olarak tüm dünyaya iletmekti. Bunun için arazi satın aldı, işçiler tuttu. Çeşitli yatırımcıların da desteğini alan Tesla projesini kısa sürede tamamladı. Günümüzde yine doğru bilinen bir yanlış olarak, Wardenclyffe kulesinin imkansızlıklar nedeniyle tamamlanamadığı söylenir. Fakat gerçek şu ki Wardenclyffe kulesi tamamlanmıştır ve başarısız olmuştur! Böyle bir zekanın başarısız olması insanlara olanaksız gelse de olan buydu.
SON YILLARI VE BİLİNMEZLİKLER
Wardenclyffe hezimetinden sonra Tesla tekrar laboratuvarda çalışmaya başladı, birkaç icada daha imza attı. Parasını Wardenclyffe için harcayan Tesla maddi sıkıntılar içerisindeydi ve çeşitli kaynaklara göre akli dengesi de yerinde değildi. 7 Ocak 1943’te New York’ta bir otelde hayata gözlerini yumdu. Her ne kadar Nikola Tesla’nın hayatı hakkında yüzlerce kaynak olsa da onun hayatı bilinmezliklerle doludur. Akli dengesi bozuk muydu, paranın kontrolü konusunda kötü müydü, aseksüel miydi bunların cevabı her zaman belirsiz kalacak belki ama bildiğimiz bir şey var ki, Nikola Tesla 20. yüzyıla damgasını vurmuş bir mucittir. Alternatif akıma yapmış olduğu katkıları, Tesla bobini, uzaktan kumanda gibi icatları bunu kanıtlar niteliktedir. Ayrıca radyo, neon lambalar, radar gibi icatların da teorik altyapısını oluşturan kişi Nikola Tesla’dır. Geleceğe şekil veren bu adam birçok insana göre bilim insanları içinde özel bir yere sahiptir.
“Bırakın gerçekleri gelecek söylesin ve herkesi eserlerine ve başarılarına göre değerlendirsin. Bugün onların olsun; ama uğrunda çalıştığım gelecek benimdir.” -Nikola Tesla
Yazar: Berfin Şirin TUNÇ
