Altan Yiğit
Üreme çağındaki sağlıklı her kadın ayda bir kez adet kanaması görmektedir. Bu adet kanaması üreme fonksiyonlarının işlerliği hakkında fikir verebilmektedir. Öyle ki her kız çocuğu belli bir yumurta rezervi ile dünyaya gelmekte ve ergenlik dönemiyle menopoz dönemleri arasında her ay bir tane yumurtlamak üzere bu yumurtaları bitirmektedir. Dünya genelinde genç kızlar en erken 9, en geç de 15 yaşında adet görmeye başlamaktadırlar.
Bu bağlamda 9 yaşından erken veya 15 yaşından geç bir dönemde adet görmeye başlanması normal dışı bir durumun varlığına işaret olarak düşünülmektedir. Genç kızların beklenen yaştan daha erken ya da geç adet görmeye başlamalarının fiziksel, duygusal,
genetik veya sosyal pek çok sebebi olabilmekte ve nedenler araştırılarak gerekiyorsa tedavi uygulanabilmektedir.
Adet görmeye geç başlamak hangi durumda tehlike arz etmez?
Bir genç kızın göğüslerinde irileşme, sertleşme, genital bölge ve koltukaltında kıllanma, vücudun yağ oranında artma gözleniyorsa adet kanamasının başlaması için 16 yaş da beklenebilir. Zira ergenliğe girişin birincil göstergesi adet kanaması olmakla birlikte ikincil göstergeleri de yukarıda sayılan gelişmelerdir. Ergenliğin ikincil belirtileri gözlenen kız çocuklarının adet kanamalarının 16 yaşının sonuna kadarki dönemde başlamasında sakınca görülmez. 16 yaşına gelmiş, adet kanaması başlamamış ve ikincil ergenlik özellikleri de göstermeyen kız çocuklarında ise acilen doktora başvurulması gerekmektedir.
Adet görmeye başlama yaşı neye göre değişir?
Adet görmeye başlama yaşı genel olarak 9-15 yaşlar arasında değişmekle birlikte, her iklimde, toplumda, sosyal ve ekonomik çevrede ve hatta ailede farklılık göstermektedir. Örneğin modern ve büyük şehirlerde, sıcak iklimlerde, görme engelliler, ekvatora ve deniz seviyesine yakın yerlerde yaşayanlarda ve hafif kilolu kız çocukları daha erken yaşta adet görmeye başlarlar.
Ancak bunun tam tersi kırsal kesimde yaşayan, ciddi derecede beslenme bozukluğu olan, aşırı zayıf ya da aşırı kilolu olan, ağır egzersiz ve spor yapan genç kızların da normalden daha geç yaşta adet görmeye başladıkları bilinmektedir.
Bununla birlikte genç kızların adet görmeye başlama yaşları genetik faktörlerden de etkilenmektedir. Ailesinde normalden daha erken ya da geç adet görmeye başlayan kadınlar olan genç kızlar da bu paralelde daha erken veya geç adet görmeye başlayabilirler.
Erken adet görmeye başlamanın sebepleri nelerdir?
Genç kızların 9 yaşından önce adet görmeye başlamaları normal dışı bir durumun varlığına işarettir. Adetin erken yaşta başlaması beyindeki bir patoloji sebebiyle seks hormonlarının erken salgılanmasından kaynaklanabilmektedir. Bunun dışında beyin haricindeki başka bir organda gelişen patoloji de erken yaşta adet görmeye başlamaya yol açabilmektedir.
Bazı durumlarda adetin neden 9 yaşından önce başladığı bilinememekle birlikte, beyinde gelişen tümörler, kafa travması, menenjit, beyinde oluşan bir kist gibi sorunların da bu duruma sebep olabildiği bilinmektedir. Ayrıca yumurtalık kist ve tümörleri, böbrek üstü bezi sorunları, hormonsal steroid içeren ilaçların kullanımı da genç kızın 9 yaşından önce adet görmeye başlamasına sebep olabilmektedir.
Erken yaşta adet görmeye başlamanın zararları nelerdir?
Genç kızların normal süreçten daha erken ya da geç dönemlerde adet görmeye başlamaları pek çok sorunun, rahatsızlığın işareti olabilmekte ve rahatsızlıklara davetiye çıkarabilmektedir. Bu bağlamda 9 yaşından önce adet görmeye başlayan genç kızların da yaşıtlarına göre kemik epifizlerinin daha erken kapandığı, boy uzamasının erken yaşta durduğu bilinmektedir. Bu sebeple erken yaşta adet görmeye başlayan kız çocuğuna mutlaka öncelikle fiziksel tedavi ve psikolojik tedavi uygulanmalıdır.
Adet görmeye başlama yaşının gecikme sebepleri nelerdir?
Genç kızların 15 yaşına kadar adet görmeye başlamamış olmaları sorun olarak kabul edilmektedir. Ergenliğin ikincil belirtileri eksiksiz gözleniyorsa adet görmeye başmak için 16 yaşına kadar beklenebilir. Hem ikincil ergenlik belirtileri görülmüyor hem de adet kanaması başlamıyorsa normal dışı bir durum söz konusudur. Böyle vakalarda beyinde hipofiz bezinden salgılanan ya da yumurtalıklardan salgılanan hormonların salgılanma seviyesi ile ilgili bir sorun olabilmektedir.
Zira normal yaşta adet kanamasının başlayabilmesi için genç kızın hipofiz bezinin, yumurtalıklarının ve rahminin normal fonksiyonla çalışıyor olması gerekmektedir. Ancak yapısal bozukluklar, Turner Sendromu, hipofiz bezi patolojileri, kızlık zarı açıklığı, vajina, rahim ve rahim ağzı sorunları da adet kanamsının başlama yaşını geciktirmektedir. Bu sebeple 16 yaşına geldiği halde adet kanaması başlamamış olan genç kız için tehlike çanlarının çaldığı söylenebilmektedir.
